Khi cho các gia đình vay, VINAHF chấp nhận những rủi ro ngoài sự kiểm soát của họ, và vì anh đã làm ăn tốt và giữ đúng lời hứa cho đến khi bị tai nạn chìm tàu, cho nên tôi nói với Cha là VINAHF có thể cho anh Tâm mượn lại một lần nữa để làm ăn lại.

VINAHF luôn cho những người có ý chí muốn làm ăn cơ hội thứ hai, nhưng sau một lúc suy nghĩ Cha Dũng nói với tôi đây là điều Cha muốn nói nhưng chưa có cơ hội.

Trong lời nói rất từ tốn, chậm rãi Cha nói với tôi Cha muốn “từ chức” vai trò TNV của mình trong CT CVKL mà Cha đã làm rất thành công trong nhiều năm qua tại khu vực Kiên Giang. 

Cha biết điều này sẽ làm tôi “hụt hẫng”, nhưng Cha nói sẵn dịp này Cha muốn nói luôn, lý do là vì Cha sắp về hưu và Cha không biết trong năm tới Cha sẽ đi đâu. 

Nếu Cha tiếp tục cho vay lại gia đình anh này và thêm các gia đình khác vay mới, thì thường phải mất từ 2, 3 năm mới thu hồi lại vốn, mà Cha sẽ không ở đây lâu như vậy, cho nên Cha nói là sau khi các gia đình hoàn vốn, Cha sẽ gởi hết vốn về VINAHF, và sẽ không giúp được VINAHF thêm nữa trong CT này. Cha chưa tìm được người tin cậy để làm thành công CT CVKL này nên chỉ xin giữ lại CT đã gần 15 năm qua là giúp gạo hàng tháng cho người nghèo của BNLV và VINAHF, Cha có người tiếp tục được tốt chương trình Phát Gạo Cho Người Nghèo, còn CT CVKL thì đòi hỏi TNV rất nhiều sự tận tuỵ để có thể làm thành công.

Cha có hỏi thăm đến Hoàng, người bạn đồng hành của tôi. Chuyến nào xuống KG, Hoàng đều đi với tôi, và 15 năm qua Hoàng đại diện VINAHF làm việc với các Cha, nên được Cha Dũng yêu mến. Cha Dũng, Cha Trí, Cha Khuyến,… là những người TNV VINAHF tiên phong trong việc mở rộng tất cả các CT của VINAHF đến các khu vực rất nghèo ở Kiên Lương, Ấp Cờ Trắng, Tà Teng, vùng giáp biên Campuchia với những chuyến đi đáng nhớ.

Vào năm 2011, Hoàng và tôi lần đầu tiên xuống Kiên Giang để gặp cha Trí và cha Dũng trong việc củng cố và mở rộng cái “kiềng” mạng lưới TNV VINAHF sau các chương trình ban đầu đã triển khai với sự cộng tác của các Cha ở Kiên Lương, sau đó được mở rộng đến vùng ấp Cờ Trắng, là vùng rất nghèo nàn ở sát biên giới Campuchia khi Cha Trí chuyển về làm việc tại đây, và rồi Hòn Chông khi Cha Dũng chuyển về đây.

Trong các chuyến đi giúp người nghèo trong các khu vực này, đáng nhớ nhất là chuyến đi cứu trợ ở Tà Teng ở ngay biên giới VN–Campuchia. 

Đó là một chuyến đi giúp người nghèo dọc theo biên giới rải rác các gia đình rất nghèo, Cha Trí vì đau lưng không đi được, nên Cha tìm cho chúng tôi người chỉ đường để tôi và Hoàng theo đó mà đi vào nơi có nhiều người nghèo. 

Theo chỉ dẫn, hai thầy trò với ba lô chứa bao thơ tiền mặt trên xe gắn máy của một “con chiên” của Cha Trí, chúng tôi đi vào vùng biên giới.

Tuy đã được báo trước về con đường dài, khó đi nhưng chúng tôi cũng không biết chúng tôi sẽ đi vào con đường như thế nào. Suốt con đường dài, gập ghềnh và heo hút chúng tôi chứng kiến được cuộc sống vô cùng thiếu thốn, nghèo nàn của người Việt, người Khờ-Me ở dọc biên giới, đáng mừng và may mắn, chúng tôi đã hoàn thành được công việc, trao được hết tất cả số tiền đến các gia đình xứng đáng như dự định, cho dù có lúc trên đường dài heo hút, tôi lo sợ, và nói với Hoàng nếu có ai ra chận mình, dù với bất cứ vũ khí gì thì mình cũng sẽ đưa hết cái ba lô cho họ để trở về an toàn. 

Về đến nơi bình yên và hoàn hồn vì đoạn đường đã đi qua. Thêm một kỷ niệm trong bao nhiêu chuyến đi của tôi và Hoàng. Cũng không quá đáng khi tôi nói Hoàng đã cùng tôi lên non, xuống biển, lên rừng, vượt suối cho công việc VINAHF giúp người nghèo của VINAHF. Chúng tôi đã đi với tất cả phương tiện có thể từ lội bộ, đi xe gắn máy, xe đò giường nằm, xe ôm, máy bay, tàu lửa, thuyền, ghe, cầu khỉ, cầu treo hay cầu phao dây kéo “tự tạo”. 

Mọi TNV VINAHF khi nói chuyện với tôi, luôn hỏi thăm Hoàng, vì Hoàng và tôi là “cặp bài trùng” trên bốn vùng chiến thuật từ các con kênh phía Đông Nam bộ, các đường mòn dọc biên giới Campuchia, lên vùng Tây Nguyên theo dọc biên giới Lào của các con đường Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây, miền Trung ở Đông Giang, Tây Giang (Hòn Kẻm Đá Dừng), hay lên tận đầu nguồn sông Thu Bồn, sông Gianh, ra đến miền Bắc, Sapa, Con Cuông, Lào Cai sát biên giới Trung Quốc. Những chuyến đi đêm bằng tàu lửa, xe đò nằm, những sân ga vắng lặng chỉ có 2 thầy trò, những quán ăn, cà phê lúc 3, 4 giờ sáng.

Lịch sử và sự phát triển của VINAHF cũng là lịch sử của những chuyến đi, sự gắn bó của Hoàng và tôi. VINAHF sẽ không có những chuyến đi xuyên Việt rất thành công nếu không có Hoàng làm việc âm thầm đàng sau cho việc hoạch định các chuyến đi rất chu đáo, có khi đến từng giờ để tối ưu thời gian tôi ở Việt Nam, và thu xếp việc đưa đón cho tôi đi đến nơi về đến chốn. 

 Không có gì yên tâm, và quí hơn khi được làm việc với người tận tụy, trung thành với tôn chỉ và mục đích của Hội, nhất là làm việc với một tấm lòng, phục vụ vô vụ lợi và sẵn sàng hy sinh công sức của mình cho “Đại Nghĩa”. Như trong bài: “Hoạ Hổ Hoạ Bì” thì với Hoàng đúng là: “Ái mạo, ái tài vưu ái chí / Tri nhân tri diện CÁNH tri TÂM.” 

Tất cả mọi CTV, TNV chung sức xây dựng, phục vụ cho VINAHF đều biết và yêu mến Hoàng vì đức tính rất hoà nhã, khiêm cung, nhân ái, và tôi nghĩ Hội VINAHF có Hoàng tận tụy giúp đỡ từ ngày đầu tiên thành lập cho đến nay, đó là một trong những may mắn lớn nhất cho hội VINAHF. 

Tôi biết Hoàng khi cả hai còn “đầu xanh”, lúc Hoàng vừa xuất ngũ, một thanh niên trở về từ cuộc chiến tranh ở Campuchia. Hoàng xin vào làm việc ở Trường SEATIC vừa mới thành lập. Tính tình hiền lành, chân thật của Hoàng làm tôi nhanh chóng chọn Hoàng để làm người giúp đỡ cho tôi. Hoàng thông minh, học vi tính rất nhanh, nhất là khả năng tự học lập trình bằng FoxBase, FoxPro, là những môn tôi dạy ở Trung Tâm SEATC nhưng Hoàng không được theo học tại lớp mà chỉ học qua các bài thực hành. Hoàng nhanh chóng thành cánh tay rất đắc lực giúp cho tôi trong việc in ấn giáo trình, hướng dẫn học viên thực tập các bài học tin học trên máy tính, và việc thi trắc nghiệm đã hoàn toàn tự động hoá qua mạng máy tính từ những năm 90. 

Với biết bao nhiêu thăng trầm, mới đó đã gần 40 năm. Đến nay, tóc tôi đã “muối tiêu” còn Hoàng “tiêu muối”, với gần 20 năm sau này Hoàng đã giúp tôi với một vai trò khác then chốt trong hội VINAHF, và cũng như công việc ngày nào tôi giao cho Hoàng ở TT SEATIC, sự tin cậy Hoàng không hề thay đổi: “Chú làm việc tôi yên tâm”. 

Anh Dũng, anh Mươi, Hoàng là “Kiềng 3 chân” để trên đó VINAHF mở rộng các CT của VINAHF, và nếu cho tôi thêm vào thì là “tứ trụ” của VINAHF, làm việc rất vui vẻ với nhau qua các chuyến đi, kể từ ngày thành lập cho đến nay. Sau gần 20 năm, tuy bây giờ tuổi tác để mọi người khó có những chuyến đi như ngày xưa, nhưng họ vẫn còn là chỗ dựa vững chắc cho các công việc của VINAHF. 

VINAHF sẽ không có ngày hôm nay nếu không có các công thần “Nguyễn Trãi” như Hoàng, anh Dũng, anh Mươi đã đóng góp công sức mình cho Hội.

Hoàng gọi tôi bằng “Thầy”, nên các linh mục cũng gọi tôi là “Thầy”. Có lần ở Kiên Giang buổi sáng tôi nghe đứa trẻ gọi Cha Dũng là “ông nội”, tôi lấy làm lạ vì các LM phải độc thân, hoá ra ở đây các trẻ em đều gọi cha Dũng là “ông nội”, và tôi đi với Cha Dũng và Cha Trí đến các nơi, rất nhiều người cứ tưởng tôi cũng là một linh mục hay cũng là “Thầy 6” qua cách các Cha xưng hô với tôi.

Nếu Hội An, Quảng Nam là cái nôi TNV ở miền Trung để rồi lan rộng ra Bắc đến tận Nghệ An, Tây Bắc,… thì Kiên Lương, Kiên Giang là cái nôi ở miền Nam để mạng lưới VINAHF mở rộng đến Trà Vinh, Cần Thơ, Đồng Tháp, Tiền Giang. “Cái nôi của VINAHF” là nơi có những TNV đầu tiên và thực hiện sớm nhất các chương trình của VINAHF, nhất là các chương trình dài hạn như cấp học bổng cho HS nghèo, chương trình cho vay không lãi giúp người nghèo chống thoát nghèo, chương trình xây nhà cho người nghèo, cứu trợ và giúp người tàn tật, neo đơn.

Khi trở lại Kiên Giang 2011 với sứ mạng của VINAHF, tôi cũng bồi hồi nhớ lại những ngày tôi ở Rạch Sỏi, Rạch Giá, 40 năm trước, để tìm cách vượt biên, vì trước đó Trung em trai tôi đã đi từ đây. 

Sau khi tốt nghiệp ĐH nhưng không được phân công vì lý lịch, tôi đã nhiều lần đến Kiên Giang, có lúc ở lâu vài tuần để lo cho em trai tôi và tôi vượt biên, nhưng tôi chỉ luẩn quẩn và biết một khu vực nhỏ gần nơi “tập kết” để được “taxi” (xuồng nhỏ) đưa ra tàu lớn ở cửa biển và không dám đi ra ngoài đường nhiều. 

Nay, trong chuyến đi lần này tôi được đi khắp nơi, nhất là được hai Cha Dũng & Trí dành thời gian để cho tôi đến những di tích lịch sử. Tôi đi qua con sông nơi hàng trăm ngừời Việt nam đã bị cùng đường và bị thảm sát tại đây, thăm khu mộ của gia tộc Mạc Cửu, và nghe các Cha giải thích về lịch sử của vùng Hà Tiên, thăm Động Chùa Hang, Hòn Phụ Tử và cha Dũng cũng rất chu đáo đưa chúng tôi đến một ngôi Chùa vì biết tôi thực hành đạo Phật.

Chúng tôi luôn luôn được cha Dũng đón tiếp rất chu đáo, tận tình và có những cuộc nói chuyện tâm đắc với nhau, Cha cũng đã từng là một hướng đạo sinh và sau đó tham gia phong trào “Thanh sinh Công”, được biết là Hướng Đạo Công Giáo nên “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”. Cha Trí rất thích các bài thơ của Ba tôi về đạo lý luân thường và ông nói có dùng thơ Ba tôi trong những bài dạy về đạo đức, sự hiếu thảo và tình nghĩa thuỷ chung của vợ chồng.

Cha Dũng hay mở những chai rượu ngon ở Ý để chiêu đãi, chưa kể các món hải sản của các “con chiên” mang đến để Cha đãi chúng tôi nào tôm, ghẹ tươi, ngon và đều được đảm bảo hoàn toàn không bị “bơm thuốc”, đó là những “phần thưởng” cho đoàn VINAHF chúng tôi mỗi khi đến thăm Cha Dũng. Khi Cha Dũng chuyển đi đến phục vụ ở Hòn Chông, Cha đã mang các CT của VINAHF đến nơi này trong khi VINAHF vẫn tiếp tục các CT ở Kiên Lương với Cha Khuyến nên VINAHF giúp thêm được các người nghèo.

Có lần chúng tôi chụp một tấm hình chung khi ghé thăm cha Khuyến thì nhận ra là sau chỉ gần 10 năm mà ngọn núi xi-măng Hà Tiên nay đã biến mất. Lúc Hoàng và tôi đến KG gặp với cha Dũng, cha Trí thì từ xa đã thấy sừng sững ngọn núi “xi măng” trên biển, mà nay thì nó không còn nữa, đúng là vật đổi sao dời. Tuy ngọn núi đã mất đi, nhưng tấm chân tình của chúng tôi với cha Dũng sẽ vẫn còn mãi mãi, không hề thay đổi.

Hôm nay biết tin Cha sắp về hưu, và chắc sẽ không còn ở KG nữa, tôi mừng là Cha đã hoàn thành sứ mạng mình trong cuộc đời hiến dâng và phục vụ Chúa.

Biết Cha Dũng gần 15 năm qua và làm việc với Cha để giúp các người nghèo trong khu vực, mà Cha đã tận tuỵ với công việc “chăn chiên”, Cha rất xứng đáng để có một cuộc sống hưu trí bình an, hạnh phúc. VINAHF sẽ thiếu đi một TNV tiên phong, tận tuỵ và rất đáng tin cậy để duy trì các CT VINAHF trong khu vực, nhưng thôi cũng đành “Tuỳ Duyên”, không chỉ riêng cha Dũng, một số TNV lão thành của VINAHF đã đến lúc phải “gác kiếm” theo qui luật tự nhiên “Lão Lai Tài Tận”. Tôi chưa biết Cha Dũng sẽ chọn nơi đâu để về hưu, nhưng tin có ngày sẽ gặp lại Cha vì chuyến năm 2019 về VN vừa qua tôi đã không ghé thăm được các Cha ở Kiên Giang như tôi vẫn làm, do VINAHF đã mở rộng thêm nhiều nơi mới mà tôi chưa có dịp đến thăm.

Nhân việc Cha Dũng báo tin gia đình anh Tâm và quyết định của Cha trong việc tham gia CT CVKL, tôi ghi lại bài này với lòng biết ơn của tôi với Cha Dũng trong gần 15 năm qua đã giúp VINAHF chu đáo và tận tuỵ trong vai trò TNV VINAHF. Thay mặt cho BCH VINAHF, xin cám ơn tấm chân tình của Cha Dũng đã dành cho Hội VINHAHF và cho tôi. Hoàng và tôi không quên những chuyến đi cũng các Cha Dũng và các Cha để phục vụ người nghèo ở Kiên Giang, những ngày cứu trợ bà con trong vùng thiên tai, những chuyến đến viếng thăm gia đình các học sinh nghèo được CTHB giúp đỡ, đến thăm các gia đình làm ăn thành công trong CTCVKL, hay đến để chia sẻ niềm sung sướng với các gia đình được VINAHF xây nhà mới, và với những những buổi cơm trưa, cơm chiều thân mật. Tất cả đều là những kỷ niệm đẹp. 

Cũng như Cha, tôi nay đã về hưu, tuổi sống nhiều với quá khứ, và niềm hạnh phúc khi được nhớ lại những kỷ niệm đẹp với các hình ảnh cũ, sống lại “thời hồi đó” với những việc mình đã cùng nhau làm khi mình vẫn còn “thanh mi”. 

Vắng Cha Dũng VINAHF sẽ thu hẹp các CT ở Kiên Giang (bù lại việc mở rộng ở các vùng mới), vài CT VINAHF vẫn còn tiếp tục, nhưng sẽ ít có dịp cho tôi và Hoàng trở lại các nơi như: Hòa Điền, ấp Cờ Trắng, vùng biên giới Tà Teng – Giang Thành, Hòn Chông, Kiên Lương, nên ghi lại đây những kỷ niệm thật đẹp trong lịch sử xây dựng VINAHF với các Cha Dũng, Cha Trí, Cha Khuyến, … là những TNV tiên phong, giúp VINAHF học được rất nhiều trong việc phục vụ tha nhân, phục vụ người nghèo theo tinh thần Bác Ái qua các CT VINAHF triển khai tại đây.

Đúng như đức Daila Lama đã khuyên: “Hãy sống một cuộc sống thật tốt, xứng đáng để khi về già, chúng ta ngồi nhớ lại, thì sẽ thấy sung sướng thêm một lần nữa.” Và đó là niềm sung sướng của tôi mỗi khi nhớ lại các chuyến đi giúp người nghèo ở Kiên Giang với Cha Dũng khi mình có cơ hội và sức khoẻ. Với những niềm vui, hạnh phúc này trong tuổi về hưu, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các Cha Dũng và các Cha ở Kiên Giang đã giúp cho tôi và Hoàng có nhiều niềm vui, những kỷ niệm thật đẹp, mà tôi sẽ không bao giờ quên.

Cầu chúc Cha Dũng luôn luôn Bình An, Hạnh Phúc trong một giai đoạn mới của cuộc đời, và rất mong sẽ gặp lại Cha ở một nơi nào đó để cùng nhắc nhau chuyện “hồi đó ở Kiên Giang”.

“Anh Khiết và VINAHF thân mến!

Cầu chúc anh và các thành viên VINAHF một năm mới Giáp Ngọ tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Gia đình anh Mến xin chân thành cám ơn anh và VINAHF đã rộng tình giúp đỡ cho anh có được ngôi nhà khang trang đẹp đẽ đón xuân thật vui tươi hạnh phúc. Gia đình anh Mến, vui lắm vì từ chỗ trắng tay sống cảnh màn trời chiếu đất, cuộc sống không đảm bảo thì lấy gì mà làm được nhà mà ở, nhưng nhờ tình thương của anh và VINAHF cùng quý vị ân nhân mà hôm nay gia đình anh chị có được ngôi nhà còn hơn cả ước mơ. Ngôi nhà anh Mến đã được hoàn thành, anh chị và hai con nhỏ đã có nơi ở an toàn ổn định cuộc sống. Cầu mong cho gia đình anh Mến có được cuộc sống tốt đẹp và hạnh phúc.

Kính thư,

Lm. Phan Văn Hiệu”

Tôi thật vui với niềm vui của gia đình anh Mến và tôi nhanh chóng chuyển email này đến Lửa Việt là người tài trợ chủ yếu cho việc xây nhà. Nhớ lại khi nhà anh Mến bị cháy, tiêu huỷ hết tất cả các công cụ mưu sinh, gia đình trong hoàn cảnh bế tắc, nhưng nhờ sự giúp đỡ của Lửa Việt & VINAHF gia đình mua lại được các phương tiện làm ăn và nay có nhà cửa qua chương trình Viên Gạch Nhân Ái của Lửa Việt. Tuy cuộc sống vẫn còn nghèo nhưng anh đã có niềm vui “an cư lạc nghiệp”. Đây cũng là căn nhà cuối cùng hoàn tất trong 7 căn nhà của năm 2013. Năm 2014, thêm 4 căn nhà đã được xây và VINAHF đang chờ đợi để Lửa Việt sẽ tài trợ thêm 4,5 căn nhà nữa trong năm 2015 vì đã sắp đến lúc mùa thi công do thời tiết thuận lợi. Nhớ lại, trong một chuyến đi về Việt Nam, khi tôi đến một căn nhà được xây trong năm qua 2013 của anh Đinh Chế, căn nhà nằm khuất phía sau cái trại gỗ nhỏ của gia đình anh. Anh nghỉ tay làm việc và mừng rỡ đón tiếp chúng tôi, vì có nhiều nơi phải đến, nên chúng tôi thường chỉ ghé qua thăm, xem xét căn nhà, hỏi xem gia đình nếu có nguyện vọng gì như giúp đỡ cho việc học hành của con cái họ.

Khi trò chuyện, anh Chế vui cười tâm sự, anh cho biết bây giờ đã có nhà, anh rất vui và lo chí thú làm ăn, nhìn thấy con cái mỗi tối có chỗ ngồi học hành, anh không còn uống rượu như trước đây. Trước đây, vì không có nhà, nên mỗi ngày, sau khi làm xong, anh muốn tránh không phải về nhà để chứng kiến cảnh gia đình trong tình cảnh như vậy, buồn vì bất lực không có được căn nhà, anh chỉ biết tìm đến rượu với bạn bè, làm tổn hại thêm đến sức khỏe vốn đã kém của anh, nhưng từ ngày có căn nhà anh đã có nơi “an cư” nên anh rất “lạc nghiệp”, anh chăm lo làm ăn, gia đình vui vẻ hạnh phúc, sức khỏe cải thiện. Nghe câu chuyện anh kể và nhìn thấy gia đình đang có được một mái ấm, tôi sung sướng với niềm vui của gia đình anh Chế và tôi vẫn còn cái cảm giác hạnh phúc đó khi viết các dòng này.

Chúng tôi còn đi thăm các nhà khác và đến một gia đình với câu chuyện thương tâm. Đó là một gia đình ở thôn Triêm Nam 1, Điện Phương, Điện Bàn, Quảng Nam, một vùng quê nằm dọc sông Thu Bồn, câu chuyện đau lòng làm gia đình mất một người con gái chỉ vì họ quá nghèo để có một căn nhà. Kiều My là con gái lớn, vì gia đình quá nghèo em phải bỏ học đi làm để phụ cha mẹ nuôi 2 em nhỏ ăn học, Kiều My đã yêu và dự tính việc lập gia đình, nhưng bên gia đình người yêu, khi biết được gia đình em quá nghèo và chỗ ở của gia đình em thì “nhà không ra nhà, chòi không ra chòi.” Mặc cảm và tổn thương do bên nhà người yêu khinh rẻ, cùng với sự cấm cản của cha mẹ về tình yêu của đôi lứa, đã dẫn để kết cuộc bi thảm. Kiều My và người yêu đã ôm nhau nhảy sông tự vẫn. Câu chuyện tưởng như chỉ có trong tiểu thuyết và khó tin cho những ai không thấy và hiểu được cảnh nghèo phổ biến ở thôn quê. Khi mang xác em về “nhà” thì mọi người mới phát hiện cảnh thương tâm về hoàn cảnh quá nghèo – căn nhà không đủ chỗ để chiếc quan tài của em.

Khi chúng tôi đến thăm gia đình em, anh Mươi một thiện nguyện tận tụy của VINAHF thường xuyên đi lang thang khắp các huyện nghèo ở Quảng Nam để giúp VINAHF chuyển các quyên góp của VINAHF đến các mảnh đời bất hạnh, anh nói tôi với trong sự tiếc nuối: “Tôi đã đi đến đây rồi mà không tìm thấy nhà này và nay mới biết nó nằm khuất tuốt phía sau kia.” Tôi an ủi anh: “Anh đã đến nhưng âu là số phận, cũng là nhân duyên thôi!” để anh bớt bị dằn vặt và tôi cũng đau lòng, tiếc nuối nếu VINAHF được biết sớm tình cảnh của căn nhà. Chúng tôi được nghe kể lại, ước mơ của Kiều My là cố làm việc dành dụm để dựng lại được một căn nhà cho gia đình mình trước khi em về nhà chồng, dù chỉ là tạm bợ, cho có được vách mái để ngăn được những cơn gió lạnh mùa đông hay nước không tuôn chảy từ mái nhà dột nát, loang lỗ khắp nhà. Ước mơ đó quá lớn đối với em Kiều My.

Tuy quá trễ cho em Kiều My, nhưng Lửa Việt, VINAHF đang cùng địa phương, bà con cố gắng xây cho gia đình một căn nhà việc xây nhà cho gia đình em và sẽ không trễ cho 2 đứa em nhỏ của Kiều My. Trên đường về chúng tôi cũng ghé thăm gia đình mẹ con chị Luyến, hai năm trước mẹ con sống trong cái lều tạm bợ, che 4 vách bằng các tấm vải nylon, nay họ có căn nhà và nhìn hai mẹ con tươi cười, trước sân nhà họ là cau trầu đang phơi đó là nghề sinh sống hiện nay, một cảnh “đời nghèo mà vui”, một kết thúc tốt đẹp mà mọi người đều mong đợi. Hai năm trước khi đến trao học bổng cho con chị, tôi đã đại diện cho VINAHF là chúng tôi sẽ cố gắng giúp cho gia đình chị một căn nhà. Tuy nhà rất nghèo, không cha, không nhà mà con chị có chí, học giỏi nên cháu được nhận học bổng của VINAHF và nay gia đình được thêm một căn nhà. Chúng tôi vui mừng và cũng biết ơn, vì chính nhờ Bút Nhóm Lửa Việt, tôi và các thiện nguyện VINAHF đã giữ được lời hứa với chị Luyến.

Nhìn lại quá trình sáu năm, từ khi Lửa Việt bắt đầu giúp VINAHF xây căn nhà đầu tiên với bao nhiêu trở ngại ban đầu, giải thích với chính quyền, TNV VINAHF học việc “quản lý công trình” để làm nhà ở những nơi khó vận chuyển vật liệu và đối phó với tất cả các biến động trong mọi tình huống bất ngờ luôn có. Cho đến nay – 2014, trên 40 căn nhà đã được xây với 40 câu chuyện khác nhau, với bao kỷ niệm đáng nhớ, cả vui lẫn buồn nhưng hầu hết đều là một kết quả rất có hậu và đàng sau mỗi căn nhà có lưu lại rất nhiều niềm vui mỗi khi nhóm thiện nguyện cùng nhau ngồi “nhớ lại từng câu chuyện ngày qua” (TCS).

Thời gian 10 năm là ngắn để theo đuổi một mục đích dài hạn của chương trình “Viên Gạch Nhân Ái” của Lửa Việt, nhưng đủ dài để cho những thiện nguyện viên tận tụy của VINAHF, các anh Dũng, Mươi, Thọ, Cơ, Hoàng,… vốn thường xuyên lặn lội đến tận những xóm làng xa xôi, núi non cách trở, cảm thấy e ngại sức khỏe của họ, đã đến cái tuổi “lục tuần”, sẽ không được như xưa để tiếp tục công việc họ tâm nguyện, yêu thích, được làm đầu cuối của một dây chuyền nhân ái đem tình thương yêu của cả một cộng đồng chung sức để lo mỗi lần cho một người, một gia đình kém may mắn.

Nhân Lửa Việt làm đặc san, tôi góp một bài viết, với lời cầu chúc cho cuộc gây quỹ sắp đến của Lửa Việt với chủ đề “Mẹ Yêu” được như mong đợi để cho ngọn Lửa Việt yêu thương sẽ được luôn tiếp tục thắp sáng, để giúp VINAHF mang được “tình thương đến cho bao người”, để không có cảnh đau lòng như em Kiều My, nỗi buồn của người cha trốn chạy cảnh nghèo qua ly rượu, mà thay vào đó là những nụ cười như của gia đình anh Mến, anh Đinh Chế, chị Luyến, cho dù cuộc sống của họ vẫn còn trong cảnh nghèo, nhưng họ đã tìm được niềm vui của gia đình có một mái nhà và Lửa Việt & VINAHF cùng chung vui với họ vì không chỉ giúp xây một căn nhà mà Lửa Việt & VINAHF đã xây cho họ một mái ấm gia đình.

Viết trong những ngày Tết. Tháng 02/2014. 

Từ ngày ở Việt Nam về, tôi định sẽ viết gì đó về người bạn cũ thời trung học – Phạm văn Dũng – và thỉnh thoảng có nhận email về các hình ảnh công việc của anh, nó cứ nhắc lại ý định này, nhưng chưa bao giờ đặt bút để viết cho dù luôn có nhiều suy nghĩ về anh. Hôm nay lại được một email nữa, không phải từ anh mà từ một học sinh – Lương Một – đúng hơn, em là sinh viên, em đang học năm cuối cùng, năm thứ năm tại Đại học Đà Nẵng để trở thành một kỹ sư công chánh (civil engineer).

Cháu Một lớn lên trong trại mồ côi, không còn ai thân thuộc ngoài bà ngoại già làm nông ở Quế Sơn, nhưng đã cố gắng học xong trung học. Cho dù gia đình sẽ không đài thọ nỗi việc em học đại học, em Một vẫn thi và đã đậu vào Đại học Đà Nẵng. May mắn, Một gặp được “chú Dũng” và số phận đã mĩm cười với em, nhờ “chú Dũng” ước mơ theo học đại học của em đang trở thành hiện thực.

Email của Một viết cho tôi hôm nay ngắn gọn, cho biết nhờ sự giúp đỡ từ hai người hảo tâm ở Úc – chú Hoàng Trung và cô Thanh Tuyết – đã chu đáo dùng quen biết riêng gởi gấm, em đã nhận được vào làm tập sự (thực tập) cho một công ty xây dựng tại Đà Nẵng, giúp một sinh viên nghèo, không “gốc gác“, có cơ hội kiếm được việc khi ra trường sang năm và trong email em báo tin chú Dũng đã đến trao cho học bổng của người bảo trợ cho năm cuối, em viết nhìn “chú Dũng vội vàng ra đi trong cảnh trời mưa, hai bà cháu con rất cảm động.“

Chú Dũng vừa lặn lội đến để giao tiền học bổng cho kịp, rồi vội vã đến nơi khác để giúp những người khác. Một viết câu kết là cháu “sẽ ghi nhớ hình ảnh này để mai sau sẽ cùng VINAHF tiếp tục công việc mà chú Dũng đã làm cho cháu.”

Đọc email của em tôi xúc động vì lời lẽ chân thật của Một. Khi có dịp tôi luôn đến thăm gia đình các học sinh đang nhận được học bổng của VINAHF, nên tôi đã lần theo Dũng đến thăm ngoại của em Một, tại xã Quế Xuân, huyện Quế Sơn, trong vùng núi của Quảng Nam. Thời chiến tranh, Quế Sơn là một trọng điểm ngay trên đường mòn HCM trên Trường Sơn, là nơi có những trận đánh khốc liệt vì sát biên giới Lào-Việt và rất nhiều chất độc da cam đổ xuống khu vực này.

Chuyến đi của chúng tôi vào ngày khô ráo, nên tôi có thể hình dung được cảnh lầy lội mà anh Dũng đã phải đi qua trong cảnh mưa dầm. Với cảm xúc từ email của Một, tôi có cảm hứng viết bài này và nhớ lại chuyện xưa.

Tôi trở lại Việt Nam vào năm 2002, lúc đang đi dạo phố với con gái nhỏ của tôi ở Hội an, tình cờ gặp anh vì anh lại tiếp tục ở chính căn nhà, làm cái nghề cũ của cha mình mấy chục năm về trước. Anh ngưng làm và sau vài câu thăm hỏi, anh nói sẽ cho tôi xem một cái mà tôi có thể sẽ thích thú, anh bước ra sau nhà, tôi phân vân trong khi cùng con gái ngồi đợi, sau đó anh mang ra một cuốn sổ đã bạc màu, cũ kỹ và khi mở ra tôi thật sự ngạc nhiên thích thú.

Lúc đó là năm lớp 7, lớp 8 ở Trường Trung học Trần Quí Cáp (năm 69, 70) anh là người giữ sổ để theo dõi điểm tốt, điểm xấu của cả lớp và lật ra từng trang cho tôi và con tôi xem, tôi lướt nhanh qua danh sách các bạn học năm đó, chỉ nhớ được hơn phân nửa. Nhiều đứa chết trong chiến tranh, đi lính tử trận, bị mìn, bị pháo kích, có đứa chết ở trại cải tạo, đứa chết trôi, chết vì tai nạn lao động, có đứa “nó tự nhiên mất biệt“, “nó chắc chết ở Miên“, “chết ở biên giới phía Tây“, “thằng này giờ khá lắm ở Sài gòn“, “nó là công an, hồi đó nằm vùng đó mi!“, “thằng này giờ làm nông, cực lắm“, … Anh giúp tôi nhớ lại phần lớn các bạn còn lại, đứa còn đứa mất. Anh cũng không quên giải thích cho con gái tôi hiểu các dấu cộng màu đỏ là “điểm tốt“, dấu trừ màu xanh là “điểm xấu“. Tôi nhìn xuống vẫn còn nhớ các đối thủ của tôi, bật nổi với các hàng dấu cộng đỏ dài sau các tên Nguyễn Công Tâm, Nguyễn Minh Trung, Nguyễn Đức An, Lê Nho Tứ.

Trước ngày rời Hội An, tôi có một buổi gặp vài bạn học cũ TQC tại một quán cà phê. Chuyện phím dẫn đến một việc tôi vừa làm mấy ngày qua, tôi đã đến một vài nơi ở Hội An và Thanh Hà, để chuyển số tiền khiêm tốn của hội VINAHF đến cho các người tàn tật, kém may mắn. Trong khi các bạn khác rất đồng tình về việc này, anh Dũng trầm tĩnh không nói, bỗng hỏi tôi: “Khiết thực sự muốn làm các việc từ thiện, giúp cho người khốn khổ?” Tôi gật đầu, anh Dũng ngắn gọn chỉ hỏi tôi có nếu thì giờ, hãy đi với anh một ngày, cho ý muốn của tôi, anh nói mình đi qua phía bên kia của sông Thu Bồn chớ chẳng đi đâu xa. Tôi nói mai là ngày cuối cùng của tôi tại Hội An và tôi đã có các dự định khác, anh Dũng nói thôi hẹn dịp khác, nhưng tự nhiên có cái gì đó khiến tôi rất chú ý đến đề nghị của anh, nhất là khi anh nói: “Tôi không biết Khiết về có ý định giúp các người nghèo?” Tôi có cảm giác anh có điều gì muốn nói nhiều hơn nhưng không tiện giữa đông bạn bè. Một cái gì sai khiến làm tôi quyết định đổi chương trình ngay lúc đó. Tôi nói ngày mai sẽ đi với anh, Dũng hỏi lại vài lần, và ái ngại về đề nghị của anh làm tôi thay đổi chương trình, hay để chắc là tôi không hứa cuội.

Hôm sau, đúng hẹn, tôi với anh Dũng và anh Thọ trên hai chiếc Honda đi qua phà để đến Xuyên Long. Anh Dũng nói có hai xe honda thì yên tâm hơn nếu có gì thì một người sẽ đưa Khiết về được đến nhà để không trễ chuyến bay vào Sài Gòn.

Đó là chuyến đi mở mắt của tôi. Tuy chỉ đi được trong hai thôn trong ngày, nhưng tôi đã chứng kiến cảnh thống khổ của các người già, tàn tật neo đơn và mới hiểu hết câu hỏi của anh Dũng hôm qua về tôi có ý định giúp người bất hạnh. Tôi thầm nghĩ, nếu tôi biết được như thế này có lẽ tôi sẽ giữ lại số tiền khiêm tốn của VINAHF mà tôi đã cho các nơi khác để đến giao tận tay các người này. Hoá ra, những người trong trại tế bần đã rất khổ rồi, mà cảnh các người già cả, những người tàn tật, hiện đang sống như tôi vừa thấy trong chuyến đi là không diễn tả được.

Xuyên Long là vùng mà thuở nhỏ, khi đi theo các đoàn cứu trợ Hướng đạo, tôi có đến các gia đình mà nhà cửa họ bị lũ lụt cuốn trôi. Tôi cũng đâu thấy những cảnh như hôm nay, mà đó lại là lúc chiến tranh, đằng này đất nước “rừng vàng biển bạc” đã hòa bình trong mấy chục năm. Tôi nhớ câu nói của một chính trị gia Mỹ – Hamilton Fish: “Đất nước mà đáng cho chúng ta chết để bảo vệ khi có chiến tranh, thì nó nhất định cũng phải xứng đáng để sống ở đó khi hòa bình” và tôi xót xa khi hòa bình mà bao nhiêu người chưa có cuộc sống như cha ông, hay chính gia đình họ đã hy sinh để bảo vệ.

Đêm đó ở nhà anh, tôi tìm hiểu thêm và không ngờ từ bao năm anh đã âm thầm làm nhiều việc để giúp cho các người bất hạnh bị bỏ rơi. Tôi thầm mừng vì đã quyết định đúng để có dịp biết những điều cần biết qua chuyến đi này vì đưa giúp đỡ của VINAHF đến đúng người thật xứng đáng là mục đích của Hội.

Tôi có dịp nói chuyện với anh về VINAHF và sung sướng được anh vui vẻ nhận lời cộng tác để đạt hiệu quả cao nhất với số tiền quyên góp khiêm tốn VINAHF nhận được từ các nhà hảo tâm. Từ đó, anh là người TNV cộng tác đắc lực cho VINAHF, anh đi khắp nơi, giúp nhiều chương trình, dự án. Từ việc giúp đỡ cho các nạn nhân bão lụt ở Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thừa Thiên, Quảng Trị, Quảng Bình cho đến việc đi tìm hiểu giúp cho từng hoàn cảnh học sinh như của em Một để bắt đầu chương trình Học bổng của VINAHF. Nhiều năm sau, trong một chuyến đi khác với anh, khi dừng chân ăn tối ở một quán trên vùng núi Sơn Phước, anh Dũng tâm sự khi nghĩ đến đoạn đường sẽ phải đi qua để về đến nhà: “Không biết mình còn đi được như thế này bao lâu nữa“.

Trên đường tối đen về nhà, tôi ngồi sau honda Dũng, tôi biết anh thường xuyên có những chuyến đi khuya, anh tâm sự là những lúc thế này anh có nhiều suy nghĩ muốn diễn tả mà không biết làm sao. Tôi đã biết anh, người chỉ làm theo cái Tâm, rất ít khi nói và viết về công việc mình làm.

Khi số người già, tàn tật, học sinh nghèo gia tăng, tôi đề nghị anh nên thay thế các cuốn sổ ghi chép chi tiết của anh về hoàn cảnh của từng người, địa chỉ, lịch sử số tiền cho, tiền do ai đóng góp bằng cách dùng spreadsheet trên máy điện toán và bắt đầu tập sử dụng email vì chúng tôi phải có hình ảnh gởi nhanh qua email để cập nhật cho các nhà hảo tâm. Tội nghiệp cho anh, cũng chịu khó học, các công việc làm bằng tay anh đã thành thạo bao năm, nay chuyển sang làm trên máy điện toán, làm anh mất thì giờ, lo lắng và có khi làm cả ngày trời, bấm cái gì đó nó mất hết. Có lúc anh phải nói với tôi: “VINAHF nhờ chuyển cái gì đến đâu tôi cũng sẽ đi đến, nhưng xin đừng bắt tôi dùng computer nữa!“

Tôi rất hiểu, bao nhiêu email anh đã “kêu cứu“, vì “đang làm tự nhiên nó mất hết“, việc làm qua máy tính khiến anh mất rất nhiều thời gian lại không tự tin được như việc ghi chép chi tiết bằng tay, anh khá nản chí, học vi tính trong hoàn cảnh, điều kiện của anh ở VN là chuyện “không tưởng“. May mắn VINAHF có Hoàng thành thạo về máy tính, bao nhiêu cầu cứu của anh tôi đều bấm nút để “forward” cho Hoàng. Trải qua một thời gian vật lộn, tôi vui mừng thấy anh dần dần tự tin hơn khi sử dụng máy điện toán.

Từ đó, các hình ảnh nhóm của anh đi phân phối cứu trợ đã gởi về rất nhanh cho chúng tôi, giúp ích thật nhiều cho việc quyên góp, gây niềm tin cho các người ủng hộ cho VINAHF. Những tấm hình sống động do anh gởi về tình cảnh của đồng bào trong thiên tai, về các cảnh cứu trợ dã chiến cấp thời, các tiến triển và tình huống bất ngờ của việc nhóm anh theo dõi việc xây nhà cho người nghèo với Lửa Việt, hình về gia cảnh của các em học sinh xứng đáng để giúp học bổng, nhiều tình huống cần giúp đỡ nhân đạo khẩn cấp hay các email báo tin về cơn sốt gạo khiến số tiền cứu đói thường xuyên nay không còn cứu được nhiều như trước nữa. Những thông tin anh gởi qua email cập nhật, rất hữu ích để VINAHF chia sẻ với các thân hữu, các nhà hảo tâm mong muốn làm một điều gì đó cho các người nghèo, người bất hạnh.

Tôi ngạc nhiên thú vị, khi thấy các email gần đây anh viết tiếng Việt có bỏ đấu đàng hoàng, viết rõ hơn tôi nhiều. Không những giúp cho VINAHF, anh còn giúp cho Hội VOSA, Bút Nhóm Lửa Việt. Như anh đã tâm sự: “Nếu các anh chị bên đã đó có tấm lòng quyên góp tiền cho người nghèo, thì tôi sẽ cố gắng chuyển, tận tay đến người xứng đáng được nhận, đến đâu tôi cũng sẽ đi.“, và anh đã giữ lời hứa, lặn lội đi âm thầm trong bao năm, chuyển hết số tiền của VINAHF đến tận tay người kém may mắn trong các tỉnh miền Trung và miền Bắc. Qua nhiều năm giúp đỡ cho VINAHF đến nay, anh cũng như các bạn thiện nguyện khác, chưa hề nhận bất cứ chi phí nào của hội VINAHF, cho dù đã có lần đề nghị và các chi phí đi lại này cũng chỉ “gọi là” chứ không làm sao bù đắp lại thời gian, sức lực của các công việc âm thầm của anh và các bạn thiện nguyện.

Tôi đã trả lời email cho em Một với một lời khuyên là em hãy cố gắng giữ lại trong ký ức hình ảnh chú Dũng khuất trong mưa bùn lầy lội sau khi đã cố gắng đến để trao em số tiền học bổng cho kịp thời hạn với trường. Đây là hình ảnh của một tấm lòng, suốt năm năm qua không riêng gì chú Dũng, có bao nhiêu người khác đã âm thầm giúp em từ học bổng, cái laptop cũ, cho đến những lời động viên, hay gần nhất là việc chu đáo gởi gấm của người bảo trợ giúp em việc đi thực tập. Tất cả đều làm vì họ có chung “một tấm lòng“.

Tôi khuyên em Một hãy nhớ hình ảnh này bởi vì có ngày em sẽ không còn trong cảnh hàn vi, có lẽ ngoại em cũng không còn để nhắc lại em câu chuyện “Bát cơm Phiếu Mẫu” năm nào trong căn lều tranh lụp xụp. Hãy giữ các hình ảnh này để em đừng quên là lúc nào cũng có bao nhiêu người như em thưở xưa và mong em có “tấm lòng của chú Dũng” để giúp họ, tôi vui mừng khi đọc email của Một với lời hứa sau này sẽ “làm như chú Dũng để giúp đỡ mọi người“.

Tôi sung sướng vì VINAHF đã giúp em tốt nghiệp đại học, nhưng “đỉnh cao của sự giáo dục chính là lòng biết ơn“, chỉ có em tự giáo dục cho mình để có lòng biết ơn, nên tôi mừng hơn việc em được nhận vào công ty để thực tập, là em đã có “lòng biết ơn” trong suy nghĩ “làm như chú Dũng” cho người khác. Tôi nghĩ đó là sự cám ơn đầy ý nghĩa cho chú Dũng và những ai đã giúp em được ngày hôm nay. Cũng khá lâu, có lần em Một email cám ơn VINAHF và nhờ tôi chuyển đến các ân nhân của chương trình học bổng VINAHF đã giúp em theo đuổi giấc mơ đại học, tôi đã sao chép lại một câu trả lời có lần tôi đã nghe, nhận được: “Cách cám ơn tốt nhất là khi ai đó cần cháu giúp đỡ, cháu hãy làm cho họ như những gì cháu nhận được hôm nay” và tôi vẫn muốn lặp lại lần nữa.

Email của Một gởi cho riêng tôi, nhưng liên tưởng đến trăn trở của Dũng khi không biết mình còn lặn lội đi được bao lâu khi đã quá cái tuổi “tri thiên mệnh“, tôi nghĩ rằng Dũng có thể yên tâm, những cái nhân Dũng đã gieo thì sẽ có lúc nở quả và khi đến thời gian đó, anh có thể yên tâm và mãn nguyện khi thấy những cây măng mới như Một sẽ mọc lên.

Từ  email của Một, tôi viết lại câu chuyện và cám ơn số phận đã đưa tôi gặp lại người bạn học cũ của trường Trần Quí Cáp năm xưa, nhại một câu hát: “thời học trò, ngồi cùng lớp, bây giờ chung ý muốn“. Tôi tìm trong anh những câu trả lời về chữ “Tâm” mà tôi luôn muốn hiểu được. Tôi phải nhờ sự diễn đạt của mẹ Therasa để nói được điều anh đã làm: “Không phải mọi người đều có thể làm được việc lớn, nhưng ai cũng có thể làm được việc nhỏ với tình yêu lớn.”

Tôi biết rằng nếu không có “tình yêu lớn“, hay bằng các tên khác như là lòng từ bi, bác ái, tình người, mà tôi gọi chung là “tấm lòng“,  thì anh không thể  làm được rất nhiều việc cho các người bất hạnh chung quanh và tôi vì luôn nhớ đến tấm lòng của anh cũng như bao nhiêu người khác, cho nên câu nói này đã được đặt ngay trên đầu trang web của VINAHF: “We can’t all do the big things but we can do small things with big love.” (Mẹ Therasa). Câu nói để tặng cho anh và bao nhiêu TNV VINAHF âm thầm khác trong việc dấn thân giúp người nghèo mà luôn sẵn sàng vì có “một tấm lòng“.

Về điều này, chắc anh còn nhớ thầy Nguyễn Công Trợ dạy tôi và anh môn Việt văn năm lớp chín hai (9/2), ông giảng hai câu thơ Đường, mà đến nay tôi vẫn thuộc:

Nhân sinh tự cổ tùy vô tử.
Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh.
(Xưa nay thử hỏi ai không chết,
Lưu lại đời sau một tấm lòng.)

Buổi sáng đầu Thu – New Jersey 2009.